Notes

2013 Yapımı Unsere Mütter, Unsere Vater Üzerine
Dönem filmleri her zaman ilgimi çeken, dekorlarına kadar inceleyip tarihsel doğruluklarını teyit etmeye çalışmayı vazifem bilip,bu vazifeyi özenle ifa etmeye çalıştığım bir tür olmuştur. Hele ki söz konusu dönem İkinci Dünya Savaşı ise, bir film vecizesiyle saatlerce ileri okuma yaptığım çok olmuştur. Böylelikle kendimi, bu dönem üzerine fazlasıyla yeterli sayabilirim.
Unsere Mütter Unsere Vater, bize nadir görebileceğimiz bir fırsat sunuyor. Savaşı Almanların mavi ve bazen kırmızı-siyah olan gözlerinden yaşıyoruz. Hikayemiz, 1941'de Doğu Cephesi'ne açılan, Rusya'ya giren Almanya'nın ordusuna, aralarındaki tek Yahudi hariç, çok yakında katılacak olan, 5 çocukluk arkadaşının savaşın ne zaman biteceğine dair öngörüsüzlükleriyle başlıyor. Hepimizin bildiği gibi bu cephe 4 yıl sürüp en sonunda Rusların Berlin'i ele geçirmesiyle bitse de, bunu bilmemeleri ziyadesiyle normal olan karakterler, Noel'de Berlin'de tekrar buluşacaklarını umut ediyorlar. Dünyanın bu savaşının kötü addedilen milletini, film boyunca izleyecek olmanız lütfen sizde erken bir mide bulantısı yaratmasın, çünkü Almanlar çektikleri bu filmde bu yersiz algıyı tamamen yıkabilmişler.
Friedhelm Winter, abisi Wilhelm Winter'in komutası ve dahi çocukluğundan berigelen baskısı altında, askere alınmıştır. Genç, başarılı ve göz alıcı bir subay olan Wilhelm, savaşın gerekliliklerini hiçbir şüphe duymadan yerine getirebilen bir askerken; silah arkadaşları tarafından alay konusu olan Friedhelm ise, savaşa karşı ve savaşın getirdiği sorumlulukları tamamen, ve belki de bencilce reddeden şair bir kişilikte. Beş karakterden sadece bu ikisine yoğunlaşacak olmamın nedeni, belki de tüm karakterleri kapsayabilecek değişimleri yaşadıkları içindir.
Filmin takdir ettiğim en vurucu noktası, koca bir milleti kötü adamlar olarak dümdüz yargılamaktansa, bireylerin psikolojik çatışmalarını, aslında hepsinin Nazi olmadığını, fakat ülkesinin ve hayatın getirdiği zorunluluklardan silah altına girdiklerini anlatmasıdır. Bu psikolojik çatışmalar öylesine doğal verilmiştir ki, biz izleyicileri karakterlere karşı sorumluluk hissetmeye zorlamıştır. Bununla birlikte Friedhelm'in şairane kişiliği ve içinde bulunduğu epik durum, bize "Savaş yaşlandıkça askerler gençleşir." gibi üzerine düşünülmeye çağıran aforizmalar vermiştir. Gerçekten de bu epik atmosfer, film boyunca ustalıkla sergilenmiş, izleyiciyi içine çekmiş.
Daha fazla değinilmesi gereken bir konu da az önce bahsettiğim, karakterlerin savaş boyunca yaşadığı psikolojik değişimler. Noel'e evlerinde olacaklarını düşünürken kendilerini çıkmaza girmiş bir ölüm kapanında bulduklarında, bu büyülü Nazi İmparatorluğu'nun gerçekten bin yıl sürüp sürmeyeceğini ilk kez de olsa sorgulamaya başlar çoğu. Askerlerinin değersiz hedefler uğruna bile isteye katledilmeye sürüldüğünü gören Wilhelm, bu savaşın gerçekten onların savaşı mı olduğunu, yoksa onları yöneten birkaç delinin hırsları uğruna mı öldüklerini düşünür, yine askerlerinin son çığlıklarını gördüğü bir muharebe sonrası bir nevi travma geçirerek patlatılmış bir tankın içinde saklanır, daha sonrasında bir gölün kenarında yaşamaya başlayarak savaştan kaçar. Filmin asıl etkileyici değişimi ise Friedhelm'de gerçekleşir. Başta eline tüfek bile almak istemeyen ve Rusların, yani Ivanların bile kendileri gibi insan olduğunu savunan Friedhelm, bir anlam, veya bir değer aramaktan vazgeçer hayatta. Sadece hayatta kalmaya çalışır, esirleri soğukkanlılıkla vurur, yeni askere alınmış heyecanlı ve istekli çocuklarla dalga geçer. Bu 4 yılın sonlarına doğru, Almanya'nın içlerine iyice çekilen Alman ordusunda savaşın anlamsızlığını iyice kanıksayan Friedhelm, bir Rus mitralyöz ateşinin altında, yanındaki yeni yetme çocukların hevesli şekilde "üzerlerine atlayalım, hepimiz koşalım!" bağırışlarına dayanamaz, en azından birkaç çocuğun bu buhranın nedensizliğini anlamasını ister. Onlara yerlerinde kalmalarını söyleyerek tüfeğini yine çocuklara verir, fakat bu sefer koşar mitralyözün üstüne öylece, delik deşik olarak yere düşer. Filmin bu noktası başa gönderme yapmak istemektedir, tüfeğin anlamsızlığını, ancak tüfeğin açtığı yarayla anlayabileceğimizi söyler belki de yönetmen.
Filmin prodüksiyonu ise takdir etmem gereken başka bir konu. Gerek döneme uygun olarak ve filme özel olarak bestelenmiş ve Marlene Dietrich'i aratmayan parçaları, gerekse yıllar ilerledikçe savaşın son dönemlerinde kullanılan ekipmanların doğruluğu gayet doyurucu.
Bir sonuca varacak olursak, dönemin meraklılarının, tamamen tarafsız bir gözle çekilmiş nadir filmlerden biri olan Unsere Mütter Unsere Vater'ı kaçırmaması gerektiği söylenebilir. Almanlar bir yandan bu utanç verici devri gerektiği şekilde iğneleyebilirken, bir yandan da suçsuzların haklarına ve yaşadıklarına vurgu yapmış, gayet de güzel bir iş çıkarmışlar.