Notes

Bosphorus: "Öküz geçidi"
Haliç (Golden Horn) "altın boynuz" "Hrısokeras" "Keros"

İST İSİMLERİ
MÖ 667: «Byzantion»
MS 330: «Nova Roma»
MS 337: «Konstantinopolis»
1453: «Konstantiniyye», «Dersaadet» , «Âsitane» , «İslambol»
"İstanbul" ismi resmen 1930'da kabul edildi.

İST KUŞATANLAR
Persler-Darius (MÖ 513)
Atinalı Alcibiades (MÖ 408)
Makedonyalı II. Filip
Müslüman Arablar
Bulgarlar
Dördüncü Haçlı Seferi.

Bizanslılar Boğaz’ı ‘dünyanın kolyesi ‘ olarak tanımlamışlar.
Boğaz’ın gözbebeği erguvanın Latince ismiyse ‘Cercis siliquastrum’. Anlamı da ‘kapsüllü meyveli ağaç’ veya ‘bakla şekilli meyveli ağaç’.
Batıda ise "Judas ağacı" olarak geçiyor. Efsaneye göre Yahuda Hz. İsa’ya ihanet etmiş, yerini Romalılar’a bildirmiş. Ama sonra pişman olup kendini erguvan ağacına asmış. O zamana kadar beyaz açan ağacın çiçekleri, Judas’ın utancından dolayı o tarihten sonra pembeleşmiş.

YEDİ TEPE
Topkapı Sarayı tepesi
Çemberlitaş tepesi
Beyazıt tepesi
Fatih tepesi
Yavuzselim tepesi
Edirnekapı tepesi 
Kocamustafapaşa tepesi

Efsaneye göre Delphi tanrısı tarafından Boğaz'ın Avrupa yakasına kurulması emredilmiş. "Körler ülkesinin karşısına kurun" diye talimat vermiş.
Körler ülkesi: Chalcedon: Kadıköy

İki forum: Biri Ayasofya yakınında Augusteion, diğeri Konstantin sütununun bulunduğu yerdeki Konstantin. İki forumu birleştiren ve Mese denen bir sütunlu yol inşa edildi. Bugün buraya Divanyolu diyoruz.

Hipodrom ve Valens Su Kemeri Roma döneminin büyük eserleridir.
Su kemerleri, kemerler ve sarnıçlar bu dönemin eserleridir.
Bugünkü Beyazıt Meydanı'na bir nymphaeum inşa edilmişti.
Nymphaeum: Çeşme, bitkiler ve heykellerin bulunduğu bir dinlenme odasıdır. Su perisi olan Nymph'e adanmıştır.

Valens Su Kemeri
240 km uzunluğuyla en uzun su şebekesidir.
Kadastro çalışmasıyla çok büyük bir başarıdır.

Omnes viae Romam ducunt! / Bütün yollar Roma'ya çıkar!

Via Egnatia İstanbul'un merkezinde Divanyolu'ndan başlayıp Hebdomon'dan (Bakırköy) geçip, Selanik üzerinden Roma'ya varıyordu.

9-13 yy arasında Konstantinopol o dönemin yeni büyüyen gücü olan Kiev Rus prensliğiyle yakın ilişkiler kurdu.
Kiev prenslerinin çoğu Bizans prensesleriyle evlendirildi.
Bu bağlantı yüzünden Doğu Avrupa Ortodoks oldu. Konstantinopol bu 400 yıl boyunca Kiev prenslerince bi çok defa işgal edildi.

Düşman ordular tarafından sık sık kuşatılan şehirde sarnıçların sürekli su temini açısından önemi büyüktü.
yerebatan - binbirdirek

İLK OSMANLI SEMTLERİ
Üsküdar (scutari)
Eyüpsultan (Civâr-ı Hazret-i Hâlid)
Fâtih

Fatih Camii
Fatih Camii ve Külliyesi eski Mukaddes Havariler Kilisesi'nin bulunduğu yere yapıldı.
Sekiz medrese, aşevi, misafirhane, hastane, kervansaray, hamam içeriyordu.
İstanbul, kadı ve müderrisleirn tahsil gördüğü bir akademik şehir haline geldi.

İmarethane
Külliyelerde fakirlere, öğrencilere, işçilere, seyyahlara bedava yemek ve kalacak yer sağlanırdı.
İlk imarethane Fatih Külliyesi'nde açıldı.
Bayezid II, Sultan Selim, Şehzade, Süleymaniye, Sultanahmet, Laleli and Nuruosmaniye külliyelerinde de hep imarethaneler vardır.

Hastaneler
İstanbul'daki ilk Osmanlı hastanesi Fatih Külliyesi içinde yapılmıştır. Yapı 1766'daki depremde ağır hasar gördü ve sonra yıkıldı.
Sinan'ın yaptığı Süleymaniye ve Haseki hastaneleri Kanuni ve eşinin cömertliğini gösterir. Haseki hastanesi Osmanlı'daki ilk kadın hastanesidir.

Paşalar ve vakıfları
Fatih'in ve oğlu Bayezid'in zamanında yapılan külliyeler kentin gelişimine büyük katkı sağladı.
O dönemin vezirleri olan Davut Paşa, İshak Paşa ve Mahmut Paşa'nın yaptırdığı vakıf eserleri bugün onların adıyla anılan semtler haline gelmiştir.

Hamam
Fetihten hemen sonra pekçok hamam yapıldı. Hamamlar kına geceleri ve düğün törenleri gibi sosyal faaliyetlerde de kullanılırdı. Büyük hammalarda kadın ve erkek ayrı bölümler halinde tasarlanmıştır. Diğerlerinde kadınlar ve erkekler için ayrı günler belirlenmiştir.

17. yüzyıldaki iki büyük eser Sultanahmet Külliyesi (1609-1617) ve Yeni Cami Külliyesidir (1661-1664).

Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, kendi kitap külliyatını bağışlayıp ilk özel vakıf kütüphanesi kuran kişidir. Divanyolu'ndaki Köprülü kütüphanesi hâlâ bu amaca hizmet etmektedir.

Şehirde vakıf olarak yüzlerce medrese kuruldu. Bu okullara İslâm dünyasının en iyi hocaları geldi.
En meşhur medreseler Fatih ve Süleymaniye medreseleriydi.

Istanbul 1517'de hilâfetin merkezi oldu. İlk halife Yavuz Sultan Selim'dir.
Hilâfet 1924 yılına kadar 400 sene devam etti. Cumhuriyet bu tarihte hilâfeti kaldırdı. Ancak bu olaydan sonra İngiltere Lozan Andlaşması'nı kabul ederek Türkiye Cumhuriyeti'ni tanıdı.

Bir Osmanlı şehrindeki ana aktörler
Mahalle
Lonca
Vakıf
Medrese
Tekke

Osmanlı sistemi
Osmanlılar çok etkin bir idari ve hukuki sistem kurdular.
Liyakat temel ilke idi.
Osmanlılar'ın ne dini, ne de etnik kimlik önyargıları yoktu. Ne ırkçılık, ne kölelik, ne sömürü vardı. Ne gettolar, ne de pogromlar bilinmez.
Farklı dinlerden insanlar aynı mahallelerde komşu olarak yaşadılar.
Her dini cemaat özerkti. Kendi mahkemeleri bile vardı.

Istanbul bir sığınaktır
Pekçok savaştan ve zulümden kaçan müslüman ve gayri-müslim İstanbul'a sığındı.
Katoliklerin katliamından Osmanlılar tarafından kurtarılan Yahudiler İstanbul'a da getirildi. Bunlar hâlâ kendi özgün Ladino dilini konuşuyorlar.
Rus işgalinden kaçan Polonyalılar Istanbul'a yerleşti.

"Akaretler" Balkan savaşlarından kaçanlar için yapıldı. Beşiktaş

Osmanlı ordusu
Yeniçeriler sultanı koruyan elit bir birlikti.
Sultanahmet meydanında kışlaları vardı.
Pekçok Batı ordusu onları taklit etmiştir.
Mehter şehrin belirli yerlerinde günde iki kez konser verirdi.
Savaşa giderken mevcutları 3000 civarındaydı.

Yangınlar
İstanbul'daki evlerin çoğu ahşap olduğu için yangın riski büyüktü. Şehrin tarihinde pekçok büyük yangın semtleri, hatta şehrin önemli bölümlerini yok etmiştir. Günümüze ulaşan ahşap evler genellikle 19. ve 20. yüzyıllardandır.
İtfaiye grupları genellikle bıçkın kişilerden oluşurdu. Bunlara "tulumbacı" denirdi.

Geç Osmanlı devri mimarisi
19. yüzyılda şehrin görünümü yavaş yavaş değişti. Avrupa etkisi binalara, camilere, sokaklara, çarşılara yansımaya başladı. Neoklasik ve neobarok tarzları yaygınlaştı.
19. asrın sonunda Osmanlı mimarisinde bir diriliş dönemi yaşandı: Düyun-u Umumiye (İstanbul Erkek Lisesi), Büyük Postahane, Tapu Dairesi, Ziraat Nezareti (bugünkü Marmara Üniversitesi rektörlük binası).

Cumhuriyet Dönemi
Ankara başkent olduktan sonra Istanbul hakkında şüpheler arttı.
Medreseler, dini mahkemeler, medreseler, tekkeler yasaklandı (1924-1925).
Pekçok âlim ve şeyhler idam edildi, hapsedildi veya sürgün edildi.
1926'dan sonra onbinlerce ev, medrese, cami, çeşme, mezar, türbe, pazarlar yok edildi.
1927'de alfabenin değişmesinden sonra Osmanlı yazısına saldırılar yapıldı.

Galata'daki Ceneviz kolonisi
Galata eskiden bir kale idi. Cenevizliler'in 1273 ve 1453 arasında Cenevizliler'e aitti. Meşhur Galata Kulesi 1348'de Cenevizliler tarafından inşa edildi.
Beyoğlu kısmında başka önemli bir yerleşim yeri yoktu.

Bizanslılar gibi Osmanlılar da Haliç'in güney yakasını kendilerine merkez seçtiler. Osmanlılar Haliç'i hem bir deniz üssü, hem de tersane olarak kullandılar. Bugün bile Haliç, Taşkızak, Camialtı and Hasköy o dönemden kalmadır.
Bir Yahudi mahallesi olan Eminönü Meydanı'ndan Karaköy'e uzanan Galata Köprüsü tek geçitti.
1939'da Unkapanı Köprüsü inşa edildi.

Bulgar Ortodoks Kilisesi
Viyana'da demirden dökülmüş, Tuna üzerinden Haliç'e 100 sal üzerinde taşınmıştır. 500 ton ağırlığındadır. Vidalarla monte edildi. Ağaç kazıklar üzerinde durmaktadır. Açılışı 1898'de yapıldı.

Haliç'teki tarihi semtler
Sarayburnu
Galata
Eminönü
Balat
Fener
Ayvansaray
Sütlüce
Eyüpsultan
Kâğıthane