Notes

Nazwy, definicje - powtórka
desygnat - obiekt oznaczany przez dana nazwe
zakres (denotacja) - zbiór wszystkich desygnatów nazwy
podziały
ze względu na formę
⦁ jednowyrazowe
⦁ wielowyrazowe
ze względu na znaczenie
⦁ jednozaczne
⦁ wieloznaczne (np. zamek, klucz)
⦁ równoznaczne (dotyczy znaczenia nazwy - posąg, statua) i równoważne (dotyczy zbioru desygnatów - trójkąt równoboczny i trójkąt równokątny)
ze względu na ilość desygnatów
⦁ puste - brak desygnatów
⦁ jednostkowe - tylko jeden desygnat
⦁ ogólne - wiele desygnatów
⦁ masowe - np. woda, przeciwstawia się je nazwom jednostkowym i ogólnym
ze względu na sposób istnienia desygnatów
⦁ konkretne - desygnaty są przedmiotami materialnymi, lub byłyby takimi, gdyby istniały
⦁ abstrakcyjne - nazwy liczb i figur geometrycznych, nazwy uczuć, relacji, własności, zdarzeń, chorób, procesów itp., nazwy "pozorne", "onomatoidy"
⦁ trzeciego typu - np. nie-kot (mogą być to przedmioty i abstrakcyjne i konkretne)
ze względu na sposób wskazywania desygnatów
⦁ indywidualne - nazwy nadawane denu przedmiotowi na mocy arbitralnej decyzji, niezależnie od przysługujących mu cech, wskazują na przedmiot bezpośrednio
⦁ generalne - nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy, wskazują na przedmiot pośrednio
nazwy wskazujące na bliżej określone cechy
⦁ zbiorowe i niezbiorowe
⦁ prywatne - podkreślają brak lub utratę naturalnie lub racjonalnie oczekiwanych cech
⦁ relatywne i nierelatywne - nazwy relatywne uwypaklają jakiś konkretny stosunek, relację między danymi przedmiotami

ze względu na jednoznaczność (ostrość) zakresu
⦁ ostre - da się jednoznacznie określić ich zakres
⦁ nieostre - nie istnieje jednoznaczna granica zakresu
supozycja - funkcja znaczeniowa
sposób użycia nazwy w zdaniu:
⦁ supozycja prosta - nazwa jest używana w zdaniu jako znak dla konkretnego przedmiotu danego rodzaju (Dom przy ulicy Orzeszkowej....) lub dla poszczególnego przedmiotu danego rodzaju (Właśnie przechodzę obok domu)
⦁ supozycja formalna - nazwa rodzajowa oznaczająca zbiór przedmiotów (Dom nie musi być murowany), wytwór myślowy powstały z wyabstrahowania cech wspólnych wszystkim domom
⦁ supozycja materialna - nazwy używa się dla oznaczenia siebie samej (W wyrazie "dom" mamy trzy litery)
Stosunki między nazwami, a raczej ich zakresami
⦁ równoważność, tożsamość
⦁ podrzędność i nadrzędność
⦁ krzyżowanie
⦁ wykluczanie (przeciwieństwo i sprzeczność)
iloczyn logiczny zakresów nazw(kerlnerka i modelka - kelnerki, które są modelkami)
suma logiczna zakresów nazw (kelnerka lub modelka)
stosunek zakresów do uniwersum
zakresy X i Y mogą łącznie wyczerpywać zakres uniwersum, czyli każdy obiekt należy do X lub Y, czyli ich nazwy dopełniają się.
stosunek podprzeciwieństwa - zakres X jest podprzeciwny wzlędem Y, czyli zakresy się dopełniają się, lecz nie wykluczają.
stosunek przeciwieństwa - nazwy wykluczają się, ale nie dopełniają.
stosunek sprzeczności - nazwy wykluczają się i dopełniają.
Całość realna i logiczna
podział całości realnej na części metafizyczne lub fizyczne
podział logiczny nazwy warunki:
- suma zakresów członów podziału powinna równać się zakresowi nazwy dzielonej
- zakresy członów podziału powinny się nazwajem wykluczać
Podział logiczny nazw:
⦁ dychotomiczny - treść jakiejś cechy i jej negacja np. kot i nie-kot
⦁ ze względu na określoną zasadę lub cechę np. kwiaty czerwone i kwiaty niebieskie
Podział zdań
na:
- twierdzące (cała treść predykatu bywa orzekana o podmiocie, zaś zakres predykatu zależy od zakresu podmiotu i jest brany częściowo. Zakres podmiotu zawiera się w zakresie predykatu, ale go nie wyczerpuje; Człowiek jest istotą śmiertelną) wyjątek: definicje!
- przeczące (treść predykatu jako całość zbiorowo wzięta nie znajduje się w treści podmiotu, zaś zakres predykatu wyklucza się całkowicie z zakresu podmiotu)
ze względu na podmiot, od strony treści:
- jednostkowe
- ogólne
ze względu na podmiot, od strony zakresu zdania:
- szczegółowe (pewien X, jakiś X)
- powszechne (każdy X)
Niemal wszystkie zdania ogólne da się przekształcić w zdania powszechne, a zdania powszechne da się wyrazić za pomocą zdań ogólnych.

Deifinicje
Służą do uszczegółowienia języka, do uściślenia nazwy tak, aby oznaczała ona tylko i wyłącznie swoje desygnaty
Definicja (równościowa) składa się z terminu definiowanego - definiendum, oraz terminu definiującego - definiensa, a także łącznika definicyjnego.
Definicja klasyczna: Tworzymy przez rodzaj najbliższy i różnicę gatunkową. Formułuje się ją za pomocą wyrażenia: x jest to y, Kwadrat jest to prostokąt równoboczny.
Rodzaje definicji ze względu na ich zadania
⦁ sprawozdawcze, analityczne - wierne oddanie znaczenia terminu definiowanego, tak jak funckjonuje ono w danym języku X to Y
⦁ regulujące - precyzacja jakiegoś nieostrego terminu, najczęściej w prawodawstwie, np człowiek pełnoletni to osoba, która ukończyła 18 lat.
⦁ konstrukcyjne, arbitralne - wprowadzenie do języka nowego terminu lub nadanie istniejącemu nowej treści, często występują na początku różnego rodzaju zbiorów przepisów lub zawieranych umów i określają co dane słowa będą oznaczać w dalszym ciągu tekstu
podział na nominalne i realne
⦁ definicja nominalna - nie określa natury rzeczy, jest jedynie stwierdzeniem znaczenia nazwy lub równoważnym wyrażeniem nazwowym
1. wyraźna - podajemy równoważnik terminu, wyrażenie mające ten sam zakres co wyraz definiowany (stylizacja przedmiotowa lub stylizacja semantyczna)
2. kontekstowa - przekład całego zwrotu
⦁ definicja realna - polega na podaniu rodzaju i różnicy gatunkowej, dotyczy danego przedmiotu lub przedmiotów jakiegoś rodzaju i podaje istotną charakterystykę cech, które przypadają tylko tym przedmiotom. Nazywa się ją definicją opisową.
1. własnościowa - podaje cechy istotne dla danegoi przedmiotu np. Pies jest istotą o doskonałym węchu
2. przypadłościowa - określenie jakiegoś osobnika, cechy przypadłościowe aby odróżnić go od innych osobników tego gatunku np. Studentka Ala to ta, która nosi okulary.
3. przyczynowa - podaje przyczynę dotyczącą definiowanego przedmiotu
podział na projektujące i sprawozdawcze:
⦁ projektujące - kontrukcyjne, syntetyczne, jest uzasadnieniem terminologicznym i nie wymaga osobnego uzasadnienia, nie jest stierdzająca lub zaprzeczająca, lecz jedynie oświadczeniem, w którym coś postanawia. Przyjmujemy je właśnie dlatego, że tak będziemy używać dany termin.
⦁ sprawozdawcze - definicje nominalne wyrazów języka potocznego, których używamy np wtedy, gdy chcemy komuś coś objaśnić, by rozumiał taki termin, tak jak my go rozumiemy.
definicja wskazująca - ostensywna, przez pokazanie np. Kolor karmazynowy to kolor tego przedmiotu

warunki poprawności definicji sprawozdawczych:
zakresy definiendum oraz definiensa muszą się pokrywać; błędne definicje to za wąskie lub za szerokie
błąd krzyżowania zakresów - gdy definiendum A krzyżuje się z definiensem B
błąd wykluczania zakresów - gdy jest się debilem
- należy unikać definicji tautologicznych; wyraz definiowany nie powinien występować w części stanowiącej definiens.
- człon definiujący nie powinien zwierać wyrazów niezrozumiałych dla słuchacza
- definicja powinna być w miarę krótka i jasna
- należy unikać definicji czysto negatywnych