Notes

TEST DIŞI TEKNİKLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
- Tek bir tekniğin sonucuna bağlı kalarak kesin yargılarda bulunulamaz. Sonuçlar başka tekniklerle desteklenmelidir.
- Geçerliliğe ve güvenirliğe dikkat edilmeli.
- Test-teknik bireyi tanımada amaç değil araçtır.
- Herhangi bir ihtiyaç veya problem yoksa test-teknik kullanılmaz.
- Sonuçları uygulanmalı, uygulanmayacaksa hiç yapılmalıdır.
- Uzmanlık ilkesine dikkat edilmelidir.
- Bireyi tanıma süreklidir.
- Uygulanan tekniklerin sonuçları, daha önce uygulanmış olanlarla birlikte yorumlanmalıdır.

ANKET
- Kişilerin herhangi bir konudaki görüşlerini, düşüncelerini ortaya koymak için hazırlanır.
- Bakış açısını, fikrini ölçer / Tutum, ilgi ölçmez.
- Kapsam geçerliliğine dikkat edilmelidir. Öğrenmek istenilen konuyla ilgili her şey anketin içinde olmalı. Eksik olmamalı.
- Yapı geçerliliğini sağlamak gerekir. Sorular konunun dışına çıkmamalı.
- Her bir madde, tek bir şeyi ölçüyor olmalı.
- Açık, net, anlaşılır, kesin olmalı.
- Sorular öğrenci seviyesine uygun olmalı.
- Açık uçlu sorular - Kapalı uçlu sorular - Evet,hayır soruları - Derecelendirmeli sorular
- Maliyeti düşüktür. Kısa süre içinde çok fazla kişiden bilgi toplar.
- Sadece soruya cevap alınması ve bilginin derinleşmemesinden dolayı sınırlıdır.
- Hazırlanması uzmanlık gerektirir. Uygulanması ve değerlendirmesi ise gerektirmez.

GÖZLEM
- Kişileri belirli özellikleri ile duyu organları aracılığıyla tanımak için kullanılan tekniktir.
- Belli bir ortam ya da kurumda oluşan davranışları ayrıntılı olarak araştırmak için tercih edilmesi gereken bir veri toplama tekniğidir.
- Doğal (Gelişigüzel) Gözlem: Gözlemcinin önceden plan yapmadığı, ortama ve sürece müdahale etmediği, rastlantısal şekilde veri elde ettiği türdür.
- Bir ya da birkaç özelliği tanıyarak kişinin bütününe ilişkin varılmış yargılardır. Özneldir. Öğretmenler, göze batan öğrencileri çoğu kez bu yolla tanırlar.
- Sistematik Gözlem: Gözlemcinin önceden bir amacının olduğu, ortam ve süreci kendisinin yapılandırdığı gözlem türdür.
- Doğal gözleme göre daha geçerli ve güvenilirdir. Zaman alıcı ve zahmetlidir. Zordur. Güvenilir bilgi edinmek için farklı ortamlarda gözlem yapmak gerekir.
- Gözlemden önce neyin gözleneceği çok açık biçimde saptanmalıdır. Kritik sayılabilecek davranışlar gözlenmelidir.
- Farklı zamanlarda ve farklı durumlarda kısa süreli gözlenmelidir. Bu geçerliği arttırır.
NOT: Geçerlilik için Güvenirlik olması gerekiyor ama her Güvenilir olan Geçerli olmuyor.
- Gözlem sonuçlarını, gözlenenin gözü önünde yapmamalı. Biter bitmez ayrıntılı olarak yapmalı.
- Gözleyenin duyu organları kusursuz olmalı.
- Yalnızca bir kişi gözlenmelidir.
- Gözlem sonuçları olduğu gibi, yorum katmadan kaydedilmelidir.
- Kolay, ekonomik ve pratik bir tekniktir. Zaman alıcı olabilir.
- Uzmanlık gerektirir.
- Gözlemin objektif, geçerli ve güvenilir olması için: Gözlemci sayısı arttırılmalı, gözlem sonuçları başka teknik sonuçlarıyla desteklenmelidir.

Gözleme Karışan Hata Türleri
- Kişisel Yanlılık Hatası: Gözlemcinin kişisel yargı ve duygularını sürece karıştırmasıdır. Gruba yapılır. Bir kişiye değil.
a) Bonkörlük Hatası: Gözlemcinin olumlu yönde değerlendirme eğilimi
b) Cimrilik Hatası: Gözlemcinin olumsuz yönde değerlendirme eğilimi
c) Merkeze Yığma Hatası: Gözlemcinin kararsızlıktan dolayı hep orta düzeyde değerlendirme yapması.

- Mantık Hatası: Aralarında ilişki olan özellikleri gözlemlerken bu ilişkiden dolayı özellikleri benzer şekilde değerlendirme eğilimi. Derecelendirilen bireye ait benzer nitelikleri ayıramama ve onları aynı derecelere koyma eğilimidir. Bireye ait iki farklı ancak ilişkilendirilebilir nitelik arasında sebep-sonuç ilişkisi kurmasıdır. Mesela; öğrenci başarılı ise onun zeki olduğuna inanılır ve ölçek bu kanı ile işaretlenir
Zeka - ders başarısı, yardımseverlik - empati. (Arada ilişki olucak)

- Genelleme Hatası: Kanı bildirenin önceki izlenimlerinden doğan önemli bir psikolojik yanılgıdır. Değerlendirilecek kişi hakkında genel kanı, özel niteliklere genellenir. Derecelendirilen kişi için gözlemcinin kanısı iyi ise, derecelendirilen nitelik iyi olmasa bile onun iyi olarak nitelendirilmesi genelleme hatasıdır. Bu durumun tersi de (olumsuz kanı) aynı hatayı doğurur. Genelleme olumlu yönde olursa Halo etkisi, olumsuz yönde olursa Horn etkisi olarak ifade edilir. Mesela; akademik yönden başarılı olan bir öğrencinin diğer bütün özelliklerini de gerçekte olduğundan daha iyi olarak derecelemek Halo etkisidir. Bir öğrencinin gözlük taktığı için çalışkan olduğunun düşünülmesi Halo etkisidir. (Arada ilişki yok)
El yazısı güzelse derste başarılıdır.

- Anlam Hatası: Gözlemcinin, gözlemlediği özellik hakkında yeterli bilgisinin olmadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu hata, çoğu kez kanı bildirilecek özelliğin iyi anlaşılamamış olmasından kaynaklanır. Birkaç anlama gelen, yorum farklılığı doğurabilecek ifadeler bu hataya neden olabilir.

- Yetersiz Gözlem Hatası: Gözlenen birey hakkında uygun yargılara ulaşacak kadar süre gözlem yapılmadan sonuca ulaşılması ve elde edilen verilerden hareketle birey hakkında değerlendirme yapılmasıdır.
Kantinde tek başına oturuyor. Kesin sosyal becerileri zayıf.
Çocuk kalemini unutmuş. Arkadaşı da kalemi olmasına rağmen vermemiş. Hoca da çocuk yardımsever değil demiş. Belki kalem bozuk xd

- Sosyal Kabul Hatası: Cevaplayan kişinin, kendi gerçek durumunu yansıtmak yerine, toplum tarafından onaylanacak, kabul görecek cevaplar vermesidir.
Yardımseverliği ölçme amacıyla anket olduğunu söylersek iyi şeyleri seçer.

ANEKDOT / VAKA KAYDI
- Yapılan bir gözlemin ayrıntılı şekilde, olduğu gibi objektif bir biçimde kaydedilmesidir.
- Uzmanlık gerektirmez.
- Gözlenen öğrencinin adı, soyadı, numarası, sınıfı, şubesi olmalı. Gözleyenin adı, soyadı, unvanı olmalı. Yer zaman, betimlenmesi olmalı.
- Gözlemcinin yorumu ve önerisi olacaksa, ayrı bir bölümde olmalıdır. Önerinin mutlaka olması gerekmez.
- Her kayıt, yalnızca bir öğrenciye özel olmalıdır.
- Kolaydır.
- Resmi işlemlerde kanıt olarak kullanılır.
- Portfolyonun önemli bir parçasıdır.

VAKA İNCELEMESİ
- Okulda ortaya çıkan bir problemin sebebini bulmak ve gerekli çözüm planlarını yapmak amacıyla kullanılır.
- Yalın, kısa, genel yargı, somut, realist öneri.
- Uzmanlık gerektirir.
- Oldukça zaman ve ustalık istediği içi yılda 3-5 öğrenci ile yetinilmelidir

VAKA KONFERANSI
- Okulda ortaya çıkan bu olayın ardından, uzmanların (psk danışman, okul idaresi, öğretmenler) bir araya gelerek çözüm yolları, tedbirler vb. konularda fikir alışverişinde bulunmaları.
- Uzmanlık gerektirir.

DERECELENDİRME ÖLÇEKLERİ
- Herhangi bir özelliğin kişide ne kadar düzeyde var olduğunu önceden belirlenmiş bir skala üzerinde gözlem sonuçlarına göre puanlamasına denir.
- Birden fazla kişinin aynı kişiyi gözlemlemesinde yarar var. Güvenirliği yükseltir.
- Alınan derecelendirme ölçümlerinin sonuçları, birbirine yakınsa ortalaması alınır.
- Uç bir puanlama varsa, başka teknikle desteklemek lazım. Gözlem tekrarı işe yaramaz.
- Sayısal - Betimsel- Karşılaştırmalı - Grafik
- 1'den 5'e puan verme gibi. Çok Zayıf - Zayıf - Orta- İyi - Çok İyi.

SOSYOMETRİ
- Öğrencilerin sınıf içi sosyal ilişkilerini sınıfın iletişim örüntüsünü ortaya koyan tekniktir.
- Okul rehberlik içi hizmetleridir.
- Sınıf içindeki alt grupları gösterir. Öğrencilerin kimlerle arkadaşlık kurduklarını gösterir.
- Kalabalık sınıflarda uygulanmaz.
- Uzmanlık gerektirmez.
- Birbirini tanıyan öğrencilere uygulanmak zorundadır.
- Nedenler hakkında bilgi vermez. (Neden lider, neden yalnız filan)
- Sosyometrinin sonuçları sadece yapıldığı zaman dilimi için geçerlidir. Uzun zaman için geçerli olmaz. Öğrencilerin arkadaşlarıyla ilgili görüşleri değişebilir.
- 1. sıradaki 3 puan alır. 2 sıradaki 2 puan alır. 3. sıradaki 1 puan alır.
- Liderler: Sınıfta ya da grupta bulunan diğer üyeler tarafından en çok tercih edilen kişilerdir.
- Yalnızlar: Sınıfta veya gruptaki üyelerden hiçbiri tarafından seçilmemiş kimselerdir.
- Reddedilenler: Başkalarını seçen ama kimsenin seçmediği.
- Karşılıklı Çekenler: Sadece karşılıklı olarak birbirini tercih etmiş olan 2 arkadaş. Başka kimseyi seçmiyorlar.
- Klikler: 3 veya daha fazla öğrencinin yalnızca birbirini seçip başka kimseyi seçmemesi.
- NOT: Klik ve karşılıklı çekenler başkaları tarafından seçilirse bozulmaz, ancak onlar seçerse bozulur.

KİMDİR BU
- Sınıf içinde öğrencilerin birbirlerini ve kendilerini hangi özellikler ile tanımladıklarını, kişinin kendini algılaması ile arkadaşlarının onu algılamasının bağdaşıp bağdaşmasdığını ortaya koyan tekniktir.
- Özellikler yazıyor. Karşısına bir sınıf arkadaşını veya kendini yazıyorsun veya uymuyorsa boş bırakıyorsun.
- Uzmanlık gerektirmez
- Öğrencilerin birbirlerini göremeyeceği bir ortamda uygulanmalı.
- Sosyometri sonuçlarının yorumlanmasında bize yardım eder.

KİME GÖRE BEN NEYİM
- Kişinin yaşamındaki kişiler tarafından hangi özellikler ile nasıl tanındığını kendi bakış açısıyla yansıttığı tekniktir.
- Öğrencinin benlik algısını ortaya çıkarır.
- Anneme göre ben ... / Babama göre ben ... / Öğretmenlere - Aileme - Arkadaşlarıma - Bana
- Uzmanlık gerektirmez.
- Kişinin ayna benliğini ortaya koyar.
- Başkalarının onun hakkındaki söylemleriyle oluşan benlik algısı. Ör/ Benim oğlum ne kadar da olgun.
- Kimdir Bu ile uygulanması çalışmaların verimini arttırır.

SOSYAL UZAKLIK ÖLÇEĞİ
- Kişinin yaşamındaki kişileri kendine ne kadar yakın ya da uzak hissettiğini önceden oluşturulan bir derecelendirme ölçeği üzerinde işaretleyerek gösterdiği bir tekniktir.
- Uzmanlık gerektirmez.
- Her bir öğrenciye sınıfta yer alan tüm öğrencilerin bir listesi verilir. Yakınlık derecelerini belirtmeleri istenir.

Grupta yer alan her bir bireyin, grupta yer alan her bir bireyi kendisine olan yakınlığından uzaklığına doğru derecelendirdiği tekniktir.
Annem 10-----5-----0 Ne kadar yakın hissediyorum.

SOSYAL ATOM
- Amaç bakımından sosyal uzaklık ölçeğiyle aynıdır.
- Uzmanlık gerektirmez.
- Önceden oluşturulmuş bir harita, diyagram üzerinde yaşamındaki kişileri göstermesine dayalı bir tekniktir.
- Sosyal atomlar dinamik bir yapıya sahiptir ve yaşam boyunca pek çok defa değişebilir. Bireylerin hayatlarının şekillenmesini etkileyen kişilerin belirlenmesini sağlamak için Üstün Dökmen tarafından Sosyal Atom Ölçeği geliştirilmiştir. Bu ölçekte ortaya BEN yazılır ve etrafına iç içe geçmiş çemberler çizilir. Kişiye “Duygusal olarak kendinize yakın hissettiğiniz kişileri, ne ölçüde yakın hissettiğinizi dikkate alarak iç çemberlerin; daha az önemli olanları ise dış çemberlerin üzerine yerleştiriniz” yönergesi verilir. Sosyal atomda en dıştaki daireye yerleştirilen kişilere 1’er puan, en içtekine 7’şer puan olmak üzere tüm dairelere yerleştirilenlere 1 ila 7 arasında puan verilir.