Notes

Türkiye'de gelir dağılımının bozulmasına yol açan faktörler genel olarak şöyle özetlenebilir:

• Kamu kesimindeki açıklar, Kamu Sektörü Borçlanma Gereğini (PSBR) artırarak kamu kesiminin piyasalardan borçlanmasına, bu ise bir taraftan özel kesimin yatırımları dolayısıyla istihdamın artışının yavaşlamasına yol açmakta, diğer taraftan da reel faizleri yükselterek, emek dışı gelirlerin payını artırmaktadır.

•Vergi politikalarında dolaylı vergilere daha fazla önem verilmesi, düşük gelirli kesimler aleyhine ortam hazırlamaktadır.

• Açık finansman sonucu 25 yılı aşkın süredir yüksek oranda seyreden enflasyon, dar ve sabit gelirlileri olumsuz etkilemektedir.

• Kredi politikası uygulamalarında gelir dağılımına yönelik hedeflerin yeterince dikkate alınmaması, sektörel ve bölgesel gelir dağılımını daha da bozmaktadır.

• Sermaye piyasasında yaşanan gelişmeler ve özelleştirmede kullanılan yöntemler, sermayenin tabana yayılmasından çok, kamuya ve özel girişimcilere kaynak aktarımında kullanılmaktadır.

• Fiyat politikası, KİT ürünleri ve tarımsal destekleme fiyat politikaları yoluyla, emek ve tarım dışı kesimlere kaynak aktarımında kullanılmaktadır. Aktarılan kaynakların etkin kullanılmaması, üretim yerine ranta ve tüketime yönelmesi, gelir dağılımı sorununun daha da derinleşmesine yol açmaktadır. Böylece, büyük halk kitlelerinin gelir ve tüketimi kısılarak yaratılan zorunlu tasarruflar, yatırım yoluyla ekonomiye dönmemekte; emek payındaki azalma, büyümeye hizmet etmemektedir.

• Miras hukuku ve küçük çiftçilerde hızlı nüfus artışına bağlı olarak ortaya çıkan arazi parçalanması, daha sonra mülksüzleşme sürecine dönüşmekte ve bu süreç, gelir bölüşümünü düşük gelirli gruplar aleyhine bozmaktadır.

• Piyasa yapıları girişimcilerin aşırı kar elde edebilecek düzeyde tekelci ve oligopolistik bir yapı göstermektedir.

• Sosyal güvenlik sisteminde, kapsam olarak ortaya çıkan gelişmelere karşın, içerik olarak önemli sorunlar bulunmaktadır.

• İşgücü piyasalarında örgütlenme düzeyi yetersiz seviyede bulunmakta; örgütlü kesimde ise sendikaların etkinliği yetersiz kalmaktadır. Yüksek oranlı işsizlik, sendikaların etkinliğini azaltmakta, taşeronlaşma ve kaçak işçi çalıştırma gibi yollar gitgide yaygınlık kazanmaktadır.

• Tarım ve diğer sektörler arasında gelir farkının çok yüksek olması, diğer sektörler için tarım kaynaklı işgücü arzının esnekliğini artırmaktadır. Buna bağlı olarak reel ücreti artırmadan istihdamı artırma şansına sahip olan sanayi ve hizmetler sektörü, karlarını büyük ölçüde artırmaktadır.

• Özellikle 1980 sonrasında, yatırımların yetersizliği yanında sektörel ve bölgesel dağılımın dengesizliği, bir taraftan işsizlik, diğer taraftan göç olgusunu artırmış, büyük kentlerde işsiz ve/veya düşük ücretle çalışmaya hazır işsizler ordusu yaratmıştır. Bu, bir taraftan emek aleyhine sonuçlar yaratırken, bir taraftan da kaçak, marjinal sektörlerin ortaya çıkmasına, kayıt dışılığın genişlemesine neden olmaktadır. Buna bağlı olarak vergi gelirlerinin yeterince artmaması, gelir dağılımının düzenlenmesinde kullanılabilecek kaynakları sınırlandırmaktadır.

• Eğitim politikasında, özellikle 1980 sonrası dönemde yaşanan gelişmeler, gelir dağılımındaki dengesizliği artırmıştır. Eğitimde fırsat eşitliğinden git gide uzaklaşılmakta, iyi eğitim alınabilmesi için yüksek gelire gereksinim şart olmaya başlamaktadır. Kırsal kesimde eğitim düzeyinin daha da düşük olması, sektörel gelir bölüşümü dengesizliği nedeniyle kırsal alanlardan kente göç edenlerin ucuz emek olarak çalışmasını kaçınılmaz yapmaktadır.

• Teknolojik gelişmeler, emeğin sermaye ile ikame olanağını artırmakta, böylece, işgücü üzerindeki baskı artmakta, bu durum ücretler artsa bile, istihdam azalışı ve/veya yetersiz artışı nedeniyle milli gelir içinde ücret payının düşmesine yol açmaktadır .