Notes

ikinci friedrich döneminde osmanli padisahi olan ücüncü mustafa, prusya'nin yükselisini kralin cok yetenekli müneccimleri olmasina baglamis ve bir elci* göndererek ondan üc adet müneccim göndermesini rica etmis. yasli fritz'in bu talebe yaniti söyle olmus:
"evet benim üc müneccimim var:
ilki, tarih okumak ve eski deneyimlerden yararlanmak.
ikincisi, düzenli ve devamli bir orduya sahip olarak baris zamaninda da savasa hazirlanmak.
ücüncüsü ise devlet hazinesini dolu tutmak."

oldukca stilize edilmis ve padisahla ayar düzeyi yüksek bir bicimde kafa bulan bu yanit ile yetinecek degiliz elbet; üzerine ciltlerce kitap yazilmis bir görüngü üzerine ahkam kesmek de kolay degil kuskusuz. ancak, özetle üzerinden gecilmesi gereken ana basliklar:

1. akilcilik: prusya kralligi kurulusundan itibaren aydinlanma caginin ilk takipcilerinden biri olarak gerek bilimsel alanda gerekse devlet örgütlenmesi baglaminda sayisiz yenilige imza atmis, nerdeyse toplumun her alanini kapsayan yasa üretimiyle hukukun üstünlügü ilkesini devlet anlayisina yedirerek protestan pintiligiyle zenginlesip yurtdisindan aldigi protestan göcüyle güclenen haciyatmaz prusya devletini ortaya cikarmistir.

2. militarizm: prusya kralligi dogusundan itibaren kendisinin bizzat yaratip kolladigi mükemmel isleyen saldirgan bir askeri mekanizmayla özdeslesmistir. kralin baskomutan, soylularin hemen hepsinin subay oldugu ve tebaanin da er ve erbaslari olusturdugu kan ve barut kokan bu disiplinli yapi, diger yandan prusya devletinin kuyusunu kazmis, ikinci friedrich'in talihin de yardimiyla kazandigi inanilmaz zaferler, kati prusya terbiyesi almis almanlarda irrealist bir dünyaya egemen olma ülküsünü ikinci dünya savasinin bitimine kadar beslemeye devam etmistir.

sonsöz: prusya devlet ve askeri yapilanmasi, aralarina türkiye'nin de dahil oldugu sonradan kalkinmaya calisan bir cok devleti derinden etkilemistir.