Notes

11 Ekim 2012'de İsveç Akademisinin Çinli yazar Mo Yan'a Nobel Edebiyat Ödülü'nü vermesi Çin edebiyatının gelişmesi bakımından önemlidir. Çin edebiyatı artık dünyaya açılmış ve yavaş yavaş edebiyat camiasının ilgisini ve dikkatini çekmeye başlamıştır. Nobel Komitesi Mo Yan'ın romanının "Sanrısal gerçeklikle halk hikayelerini, tarihi ve şimdiyi kaynaştırmadaki ustalığına" atıfta bulunmuştur.

Çin edebiyatı en az 3000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. 20. yüzyılın başlarında Çin edebiyatı tam anlamıyla bir değişime girmiştir. Edebiyat algısını, içeriğini, dilini ve hatta dünyayla olan ilişkisini kapsayan bu değişimle Çin edebiyatında yeni bir dönem başlamıştır.

Edebiyatın Antik Çin'de oldukça eşsiz bir yeri vardır. Wei Wendi Cao Pi: "Edebiyat bir ülkeyi yönetmenin ötesinde ölümsüzlüğe giden bir yoldur" demiştir. Antik Çin'de İmparatorluk Sınavında edebiyat, özellikle şiir imparatorluk görevlilerin seçiminde standart bir yöntem olarak kullanılmıştır.

Çin edebiyatı köklü bir geçmişe sahiptir. Genel olarak 1917 yılında başlayan Edebiyat Devrimi bir ayrım çizgisi olarak görülmekte, 1917 öncesinde edebiyat Antik Çin edebiyatı olarak adlandırılmaktadır. Çin edebiyatı kısaca üç döneme ayrılır: Uzak Antik dönem(MS 3. yy öncesi), Orta Antik Dönem(MS 3.yy- MS 16.yy) ve Yakın Antik Dönem(16.yy-20.yy)

Uzak Antik Dönemin ilk bölümü Qin öncesi edebiyatıdır. Qin öncesi dönemin temel özelliği edebiyatın hala kültürün rahmi içerisinde yer alması ve edebiyat, tarih, felsefe üçlüsünün birbirinden ayrılmamasıdır. Qin öncesi dönemin göze çarpan bir diğer başarısı ise şiir alanındadır. Shi Jing Çin'in ilk antolojisi olmakla birlikte, Zhou döneminin başlangıcından Savaşan Devletler dönemine kadar 500 yıldan fazla bir sürecin eserlerini içermektedir.

Uzak Antik Dönemin ikinci bölümü ise Qin Hanedanlığı ve Han Hanedanlığı edebiyatı oluşturmaktadır. Politika ve kültürün tek çatı altında birleştirilmesi zemininde Qin ve Han edebiyatı, Qin öncesi edebiyatın sahip olduğu canlılığı yitirmiş, biçimlendirilmiş ve durağan bir yapı ortaya çıkmıştır. Bu noktadan hareketle dönemin sahip olduğu edebiyat tarzı Han şiirlerinden oluşmaktadır. Han şiirleri içerisinde genel olarak saray hayatı, şiir hayatı, imparator, avcılık ve benzeri konular işlenmiştir. Dili zengin olmakla beraber ayrıntılı benzetmeler oldukça başarılıdır.

Orta Antik Dönemin ilk bölümü Wei-Jin'den Tang hanedanlığının ortalarına kadar olan bölümdür. Bu noktadan itibaren Çin edebiyatı ani bir bilinçlenme evresine girmiş ve özellikle şiir üretmede zirveye ulaşmıştır. Yüzyıllar boyunca çok sayıda şair yetişmiş ve bu şairler yıldızlar gibi parlamışlardır.
Orta Antik dönemin ikinci bölümü Tang Hanedanlığının ortalarından başlayarak Güney Song Hanedanlığının yok oluşuna kadar sürmektedir. Bu dönemin en önemli olayı edebiyat camiasının yazın tarzında üslupta ve edebiyat dilinde değişikliğe gidilmesini destekledileri "Orta Antik Dönem Edebiyat Hareketi"dir.

Orta Antik Dönemin üçüncü bölümü ise Yuan Hanedanlığından başlayarak Ming hanedanlığının ortalarına kadar sürmektedir. Bu dönemden başlayarak roman ve opera öyküsel edebiyatın temsilcileri olmuş, şiir ve denemenin yerini alarak edebiyat camiasında öncül konuma yükselmiştir. Konuşma diliyle yazılan romanlar olarak ortaya çıkan "Üç Krallık Efsanesi" ve "Tüm Erkekler Kardeştir" dönemin diğer önemli sembolleridir ve yeni bir edebiyat dönemine girildiğini göstermektedir.

Yakın Antik Dönem, Ming Hanedanlığının ortalarından başlayarak 1917 yılındaki Edebiyat Devrimine kadar süren yaklaşık 400 yıllık bu bölümü kapsar.
Ming hanedanlığının ortalarından 1840 yılındaki Afyon Savaşı'na kadarki süreç Yakın Antik Dönemin ilk bölümünü oluşturur. Bu dönemin edebiyat sahnesinin en can alıcı oyuncuları artık geleneksel Çin şiiri ya da edebiyatı değil popüler edebiyatın temsilcileri olan opera ve romandır. Özellikle roman alanında uslüp biçimi, düşünce yoğunluğu gibi açılardan bakıldığında olgunlaşmaya yönelik ilerleme devam etmiştir.
Afyon savaşından sonra Çin feodal toplum yapısından çıkarak adım adım yarı feodal yarı konolileşmiş bir toplum yapısına geçmiştir. Toplumsal yapıdaki bu değişim beraberinde edebiyat anlayışı ve üretimi üzerinde de değişim getirmiştir.Edebiyat bir toplumsal araçları geliştirme yöntemi olarak görülmeye başlamış, yavaş yavaş Batı edebiyatından etkilenerek geleneksel çerçevenin ötesinde yeni düşünceler yeni tarzlar filizlenmiştir.

Antik Çin edebiyatının temel özellikleri:

Edebiyatın toplumsallığına, faydacılığına, bireysel maneviyatın ifadesine odaklanmak, Antik Çin edebiyatının en önemli ve hatta temel konusudur. Ru jia klasiklerinden "Analektler" de vurgulandığı üzere "Şiir canlanabilir, düşünebilir, birlik olabilir ve şiir kızabilir." Yani şiir duyguları harekete geçirebilir, doğayı ve toplumları gözlemleyebilir, size arkadaş edinebilir, adaletsizliği taşlayabilir. Bu sözler şiirin estetiğe ve toplumun eğitimine yönelik etkilerinin derinliğini yansıtmaktadır. Song Hanedanlığının yazarlarından Su Shia da edebiyatta "Gelecek vaadi" ve "Kelimeler an içinde akmalı" düşüncelerini savunmuştur. Edebiyatın "devletçiliği" kullanan bir toplumsal mülkiyet olduğu ifade edilmektedir. Aynı zamanda antik çin edebiyatı insan hayatını ve duygularını anlatan eserler üretmekten de geri kalmamıştır. Antik Çin'in kendine has edebiyat anlayışı büyük ölçüde Konfüçyüsçülük, Budizm ve Tao'dan etkilenmiştir.

Antik Çin edebiyatı sanatsal açıdan oldukça zengindir, karakter tasvirleri, çevresel betimlemeler, duyguların yansıtılması gibi durumlarda sıklıkla bağdaştırma, duygulandırma, karşıtlıklar kullanma, hayal kurma, simgeleme, alıntılama ve kelime oyunları yapma gibi yöntemler kullanılmıştır. Antik çin edebiyatı karakterleri taklit etmekten ziyade tasvir etmeye odaklanmıştır.

Eleştirel olarak bakıldığında antik çin edebiyatı kendine özgü bir hava, kafiye, tat, anlam, ruh , yapı, doku, biçem, sanatsal hissiyat gibi algılar geliştirmiş ve Batı edebiyatının yazın ve değerlendirilmesinden oldukça farklı bir sistem oluşturulmuştur.

Klasik Çince antik çin edebiyatının ana aktarıcısıdır. Ağırlıklı olarak okuma ve yazmada kullanılan klasik çince ile günlük dil uzun zamandır birbirlerinden ayrılmış durumdadır. Günlük dil ile kıyaslandığında klasik çince, saf, zarif, kısa ve kolay anlaşılırdır.

Antik çin edebiyatının ana yazı dilinin klasik çince olmasına rağmen konuşma dilinin edebiyatta kullanılması durumu da görülmektedir. Roman, tiyatro gibi halk kitlelerine hitap eden edebiyat eserlerinde klasik-konuşma karışımı bir dil kullanılmıştır.

Shi Jing Çin'in ilk şiir antolojisidir. Çin şiir geleneğinin başlangıç noktasıdır. 311 şiir listelenen Shi Jing de aslında 305 şiir bulunmaktadır. Hepsi müziğe uyarlanabilmektedir. Müzikteki farklılıklara göre Feng,Ya ve Song olarak üç başlık altında kategorize edilmiştir. Feng, popüler halk türkülerinden oluşur, pek çoğu işçiler için yazılmıştır. Ya, Xiao Ya ve Da Ya olmak üzere ikiye ayrılır. Hanedanlık toplantılarındaki ziyafet şarkılarını içerir, pek çoğu asiller için yazılmıştır. Song ise tapınak ve tapınma şarkılarıdır. Yine soylular için yazılmıştır.
Shi Jing kendine özgü bir karaktere sahiptir. Biçim olarak incelendiğinde 4 karakterli cümlelerden oluşmaktadır. Her bir cümle ise ikili vezinden oluşur. Bu tarz kısa ve hızlı bir yapı şarkı olarak söylenmeye uygundur ve sonraki nesillere aktarılması kolaydır.
Shi Jing'in bir diğer özeliği gerçekçi duyguları ve içtenliğidir. Sadece zamanın hayat gerçeklerini yansıtmakla kalmamış yazarın içten duygu ve düşüncelerine de yer vermiştir. Ayrıca yapay bir yapıya sahip olmayışı sahteliği de ortadan kaldırmış ve bunların hepsi hayatın kendisine ayna tutmuştur.

Qu Yuan, antik çin edebiyatı tarihinin en büyük romantik şairlerindendir. Başlattığı romantik ve lirik tarz gelecek nesil şiirlerinin oluşumunu ve gelişmesini derinden etkilemiştir. Qu Yuan'ın doğum adı Pin, onursal adı Yuan'dır. Savaşan Devletler dönemi sonrası Chu Devleti'nde doğmuştur.