Notes

Kimya tarihçisi Hermann Kopp, kimyanın tarih içindeki gelişimini dönemler olarak ele alır. Buna göre:
1- 300- 1600 yılları arasındaki simya çağı
2- 1600- 1700 ilaçların hazırlandığı tıp kimyası çağı
3- 1700-1800 yılları arası yanma sürecinin araştırıldığı filojston kimyası çağı
4- 1800 yılı sonrası nicel kimya çağı (Lavoisier sonrası ve sonrası)



kimyasal deneylerde elde edilen başarısız sonuçların nedeninin;
hassas olmayan ölçümler ve inceliksiz gözlemler olduğunu göstermiştir.


Yanma tepkimeleri farklı dönemlerde farklı şekillerde değerlendirilmiştir.
Empedokles, Robert Boyle bu alanda görüşler ileri sürmüştür.


"nothing is lost, nothing is created, everything is transformed" demiş ünlü kimyacı...

adini tasiyan kanun açiktir, kesindir acimasizdir :
"rien ne se crée, rien ne disparaît tout se transforme".
(hiç bir sey yoktan var olmaz, hiç bir sey vardan yok olmaz, her sey sekil degistirir).



Lavoisier’ın Flogiston teorisi:

Lavoisier araştırmalarına başladığında kimyada dört element öğretisinin yanı sıra yanmaya ilişkin flogiston kuramı geçerliydi.
Bu kurama göre, yanma; yanan maddenin flogiston denen, bilinmez bir madde çıkarması demekti. Bu zamanlarda yanma olayı hakkında birçok görüş ayrılığı vardı.
Bunun temeli gazlar hakkında bilgi eksikliğinin bulunmasıydı. Antoine Lavoisier yanma olayı ile ilgili deneyler ve gözlemler yaptı.
Bu gözlemlerine göre kapalı bir kapta fosfor yakılınca gazın ağırlığının değişmediği,
kabı açtığında ise havanın içeri girmesiyle gazın ağırlığının az da olsa arttığını saptamıştı.
Bu ise flogiston kuramına uygun değildi. Bu Lavoisier’ın aklını bayağı karıştırmıştır.






Filojiston teorisinin kökleri Antikçağ'a değin gerilere gitmektedir.

Herakleitos, ilk madde olarak ateşi benimsemiştir.

Empedokles, dört element teorisinin yaratıcısıdır.
o, kendinden önceki filozoflardan farklı olarak evrenin ana maddesini tek bir
madde ile sınırlamamıştır. ateş, su, hava ve toprağın evreni oluşturan 4
ana madde olduğunu söylemiştir.


Filojiston Kuramı ve Yanma
Empedokles’in yanan bir cisimden bir şeylerin ayrıldığını
ve geride hafif bir kül bıraktığını gözlemlediğini söylemiştik.
Bundan sonra yanan bir cismin ağırlığındaki azalma
ile bozunduğu genel olarak kabul görmeye başlamıştır.
Robert Boyle (1626-1691); metallerin oksitlerine dönüştürülmelerinde ağırlıklarının arttığını, solunum ve yanma sırasında havanın bir kısmının azaldığını (oksijen)
ve geride yanma için elverişsiz bir gaz kaldığını (azot)
biliyordu. Alman kimyacı Becher, 1669 yılında ateşi yanan cisimdeki bir element olarak tanımlamış ve yanma
sırasında bunun kaçıp gittiğini varsaymıştır. Daha sonra
1702 yılında Georg Stahl, bu nesneyi filojiston (phylopiston) olarak adlandırmıştır. Bu teoriye göre metaller
ısıtıldıklarında filojiston kaybederler ve kül şeklinde artık
bırakırlar (maden külü). Filojistonca zengin olan, odun
kömürü veya hidrojen ile ısıtılırsa kaybettiği filojistonu
tekrar soğurur ve tekrar metal hâline gelir. Yanıcı cisimler, yanıcı olmayan bir kısım ile filojistondan oluşmuştur.
Buna göre metal oksitler birer element, metaller ise metal
oksit (kül) ve filojistondan oluşan birer bileşiktir. Bu teori
yaklaşık 100 yıl kimyaya egemen olmuştur.
Bu teoriye göre yanmakta olan bir kibrit kapalı bir kaba
bırakılırsa bir süre sonra sönecektir çünkü şişe içindeki
hava filojiston yönünden doymuş hâle gelecektir. Canlı
organizmaların yaptığı da zaten bünyeyi filojiston yönünden arındırmaktır. Bir fanusun altındaki fare, etrafındaki
hava filojiston yönünden doygun hâle gelince ölür.
Bu teori gerçekte çok ilginçtir. Yanma olayı, hiçbir tartım
yapılmadan bizim bugünkü açıklamamıza benzer şekilde
açıklanmaktadır. Dikkat edilirse bu teorideki filojiston bir
bakıma bizim karbondioksite eş değer olmaktadır.




Ancak metallerin yanması sonucunda geriye kalan metal oksit kütlesinin yanmadan önceki kütlesinden fazla olması
(Tepkimeden çıkanların kütlesi, tepkimeye girenlerin kütlesinden fazla olması) durumu biliniyordu
ve bu durum kükürt ve kömür gibi maddelerin yanmasından farklı olup, anlaşılması güçtü. 
Yanan metalden filojiston denen bir madde ayrıldığı halde kütlesinin artmış olması nasıl açıklanabilirdi?   
Filojiston kuramını benimseyen kimyacılara göre; filojiston serbest kaldığında diğer maddeler gibi yer merkezine doğru değil gökyüzüne doğru yükselir.  
Bu nedenle göksel bir nitelikte olan filojiston negatif kütlelidir.   
Maddi bir varlığın negatif kütleli olması fikri insan deneyimine aykırı olup saçma bir fikirdi. 
Ayrıca havasız ve/veya kapalı ortamlarda yanmanın olmadığı gözlendiğinde filojiston kuramına göre havanın rolü açıklanamamıştır.
 Kapalı ortamlarda yanmanın gerçekleşememesi durumu ise filojistonun kaçmasının engellenmiş olması ile açıklanmaktadır.  
Bu örnekler, kuramın bir kısım olgulara mantıklı açıklamalar getirmekte yetersiz kaldığını göstermektedir.
Bu nedenle krize giren kuram sorgulanmaya başlandı ve yeni arayışlara girişildi.  
Yanlış da olsa yanma olayını açıklamak üzere ortaya atılan filojiston kuramının kimyanın gelişmesine birçok yönden katkı yaptığı söylenebilir.  
Öncelikle bu kuram olguların açıklanmasına yönelik kuramsal yapıların geliştirilmesine önemli ilk örneklerden biri olması açısından değerlidir.  
Bilimsel kuramların birbiriyle ilişkisiz gibi görünen birçok olguyu ilişkilendirme ve açıklama özelliği filojiston kuramında da belirli ölçüde görülmektedir. 
  Örneğin birbirleri ile ilişkisiz gibi görünen yanma, oksidasyon ve solunum gibi olayların gerçekte ilişkili olup ortak yönlerinin bulunduğu bu teori ile
 ortaya konmuştur.







Metaller oksitleştiği ve bitkisel ve hayvansal maddeler de yandıkları zaman fılojiston ortaya çıkar ve geriye fılojiston barındırmayan bir kalıntı kalır;
yani, bir metal ısıtıl­dığında metalden fılojiston çıkar ve ortaya metal kireci kalır: Metal -fılojiston = metal kireci (oksidasyon).
Eğer bu kalıntıya tekrar fılojiston eklenirse başlangıçta ısıtılan metali tekrar elde ederiz;
yani, yanma sonucunda ortaya çıkan kalıntı, fılojistonca zengin olan kömür ile tekrar ısıtılırsa, kalıntıya fılojiston eklenir ve orijinal metal tekrar elde edilir.



Bütün bu çalışmalar sonucunda flojiston kuramı yıkıldı.Ama kimyanın önünde hala uzun bir yol vardı.
Dünyanın her yerinde bilim adamları aslında var olmayan şeyler aradılar,bazen de bulduklarını sandılar.
Bozulmuş havalar,yanıcılığını kaybetmiş deniz asitleri,metal asit tozları gibi pekçok hayali madde peşindeydiler.
Bütün bu olguların bir yerinde,esrarengiz bir ‘elan vital’ yani cansız nesnelere can veren gücün saklı olduğunu düşünüyorlardı.
Kimyayı modern çağa taşıyan kişi Lavoisier oldu.


kaynakça:
http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/1122015104502Kimya%20ogretmenligi-2.400.pdf
Hemen Her şeyin Kısa Tarihi,Yazar: Bill Bryson Yayınevi : Boyner Yayınları - Kültür Dizisi
KİMYA TARİHİNE TOPLU BAKIŞ Ali Rıza Berkem
Kimya tarihi el-kimya dönemi / Saraç, Celâl
Enformasyon çağı : akıl ve devrim çağında bilgi teknolojiler
aydın sayılı hayatta en hakiki mürşit ilimdir
Enformasyon çağı : akıl ve devrim çağında bilgi teknolojileri

https://i.hizliresim.com/dv2OnD.jpg
https://i.hizliresim.com/bV2BlZ.jpg
https://www.youtube.com/watch?v=YXtKTnWiDAs