Notes

Zorunlu Öğeler
- Fiil'in zorunlu istediği öğeler. (Valency)'de denir.
- Zorunlu istem> yönelme hal eki gibi (-yolladı)-
- Seçimli istem > Ali defterini eve kargoyla (arkadaşlarıyla) yolladı.
- Ali spor(u) sever.
*Yüklem cümlenin %80'ini oluşturur.
Türkçe'de istemi hal ekleri oluşturur. Yalın hal'de bir haldir. > Eşitlik hali (-çocuk*ça) > Vasıta hal eki (-ile)

Türkçe'de Yüklem
- Fiil cümlesi yüklemi > başla, sürekli, bitiş.
- İsim Cümlesi Yüklemi > Kelime türleri de dahil.
+Fiil Cümlesi > Fiil+zaman+şahıs
İsim Cümlesi > isim+ekfiil+zaman+şahıs ANA EK FİLLER > -er, -imek, -turur(-dır geniş zaman)
*Kaynaştırma iki ünsüzün arasına girer. > akıllı imiş > akıllıymış
*Etken Fiil > İşi yapan Öznedir, Öznesi bulunur.
*Edilgen Fiil > İşi yapan belli değildir, Öznesi bulunmaz.
*Geçişli Fiil > Nesne alan fiildir, işten etkilenir.
*Geçişsiz Fiil > Nesne yoktur. Yükleme soru sorarak bulabiliriz.
* Saygı çokluğu > Vali Bey(ler) > Bitkilerde özne çoğulsa yüklemde çoğul olabilir (Organlarda olmaz)
* İyelik eki > tamlanan eki de denir ve kapının kol(u) burada u iyelik ekidir. kapı(nın) ilgi ekidir ve tamlayanda bulunur. Aitlik eki ise -ki ekidir (seninki gibi, zamirin yerine geçer. -ki ise ilgi zamiri olarak kullanılabilir.
* -ermek, -turur, -ol temel ek fiiller.

ÖZNE

- Olan > isim cümlesi = Hava durgundu
- Edilgen > İşten etkilenen.
- Oluş > Rabia çabuk iyileşti.
Yapan > Cevdet Bey bahçeyi yıkıyordu. (İşi yapan)

Açıklayıcı Özne > Deniz, tehlikeli deniz, uslu bir fil gibi hortumunu toplamış çıplak çocuklarını sırtında eğlendiriyor.
Gizli Özne aslında cümlede bulunur - beni(m)

-Öznesiz Yapılar (Nadir)
Geçişsiz-Edilgen > İşten etkilenecek ve nesnesiz olacak.
* Rıhtımdan yalıya, mermer iki, üç adım basamakla çıkılır/basıkça tavanlı loşça memur döşeli büyük bir avluya girilirdi.

*Gereklilik Kipi Teklif 3. Şahıs > -malı, -meli, -mak lazım, -mak gerek.
*Yüklemi birleşik fiil olan cümleler içinde olur (deyimler)
+ ödü kopmak.

Cümle dışı UNSUR
- Şair! Sen özledikçe ve öldükçe yaşarsın.
Öğe vazifesi yüklenemeyen unsur.

Cümle özne olabilir.


ÖZNE TİPLERİ

1) DURAĞAN ÖZNE > İsim cümlelerinin öznesidir. (Eylem Yok)
2) Etken ÖZNE > Yüklemdeki işi yapan öznedir. > Ali camı kırdı.
3) EDİLGEN Özne > Yapılan işe maruz kalınır, yüklem işi yapmaz. ! Cam kırıldı.
4) Bilinmez Özne > Yapma veya olmayan cümledir. Bilinmezdir. Yüklemi Meçhuldur yani Geçişsiz Edilgendir. Özellikle -n, -l eki gelir.
* Hep birlikte ağlaşıldı.

ÖZNE SADECE ÇOKLUK, İYELİK, AİTLİK EKİ ALABİLİR. İSİM CÜMLELERİNDE NESNE OLMAZ.

NESNE-

>>>>>> yüklem işi yapar, özneye bildirir. Özne'nin yaptıgı işten de nesne etkilenir.
Sadece yüklemi geçişli fiil olanlarda nesne olur.
Gül yapraklar ayna gibi sarardı.
Günler kısaldı, Kanlıcanın ihtiyarları bir bir hatırlamakta geçen son baharları.

BORÇLU İSMİ NESNE ALABİLİR (İSTSNA)

TÜMLEÇ

a) Yer Tamlayıcısı > eylemin gerçekleştiği yeri, yönü bildirir.
+A > Yönelme
+DA > Bulunma
+DAN > Ayrılma

*** Neden, sebep için kullanılıyorsa yer tamlayıcısı değildir: Varlığın nesnesini, hammaddesini gösterirse yer tamlayıcısıdır.