Notes

Yaklaşık olarak aynı dönemlerde Tell Barri'de teknolojik olarak farklı ateş yakma teknikleri kullanıldı. Ancak elimizde bu ateşleme alanlarının hangi amaçlarla kullanıldığına dair yeterli veri bulunmaktadır. Bu alanların yapılarına bakıldığında bize ne için kullanıldığına dair yeterli kanıt vermese de çamur kiramitler, artıklar, ızgara ve kapak parçaları ve yanma odasında bulunan bazı kaplar buranın büyük ihtimalle çömlekçilik için kullanıldığını izlenimini uyandırıyor.(Pecorella and Pierobon 2004:25) MÖ 3. yüzyılın sonlarına dayanın 1015 yapısı, sadece bir kaç parçası korunabilen yuvarlak ve düz yapı 1140 ve 1296 fırının özellikle ne için kullanıldığına dair yeterli veri bulunmamaktadir.

Yatay ve Aşağiya eğilimli Fırınlar.

Yatay fırınlarda yanan alan ile yanma odası yaklaşık olarak aynı seviyede olurlar. Aşaği akımlı fırınlarda hava yakıcıdan aşaği fırının tabanına inip oradan doğal olarak yukarıya dönüp ya bacadan ya da havalandırmadan çıkar. Bunun gibi fırınlar alevlerin ve sıcak havanın pişirme odasının içinde dönmesini sağladığı için uzmanlarca teknik olarak üstün kabul edilirler zira üretilen çömleklerin kalitesinin kontrol edilmesini sağlıyor. Ateşleme kısmını fırının ana eksenine paralel yerleştimek, sıcaklığın dengeli olarak pişirme kısmına gitmesini dolaysıyla çömleğin ateşle direk temasını engellediği gibi sıcaklığında kaybolmamasını sağlıyor.


Yatay fırınlar MÖ 2 yy yerleşim yerlerinde bulunduysa da karşılaştırmalı arkolojik bulgular yeter değil. Tell Brak da Üst Xabur vadisinde bulunan dairesel planlı fırın Eski Babylonian (MÖ 18 ci yy) döneme kadar uzanıyor. Güneydoğu Anadoluda yatay fırınlar Dicle vadisi ile Keban bölgesinde bulundu.

Ancak bütün bunlar basit birer pişirme fırını olarak yorumlandı ve bu yapıların etrafındaki dikkate değer döküntü ve kırıntı bulunmadığı için bu fırınların çömlekçilik için kullanılmadığı düşünülmüştür. Bu yapılar sırasıyla Salat Tepe (Ökse et al 2009) de MBA (MÖ 17-18.yy) Norşuntepe, Shadad, Dasht-ı Lur MÖ 3 cı yy da bulunmuştur. Bütün bu arkeolojik bulgular ışığında yemek pişirme ve çömlek için aynı basit fırının yine aşağıya doğru eğilimli teknoloji kuralları gereğince inşaa edildiğini iddia edebiliriz.

Sonuç Olarak

MBA-LBA yakın doğu ateşleme teknolojisi ve çömlek üretiminin organize edilmesine dair çok az şey bilinmektedir. Arkolojik verilerin sunduğu kanıtlar çok az ve yetersiz olduğu için kaçınılmaz olarak dağıtom modelin yeniden inşaası ve fırının evrimi dair bütün anlama girişimleri de premature kalmıştır. Genel olarak, örneğin merkez sutünlü-ayaklı dairesel, nal şeklindeki yada dikdörtgen olan fırınlar daha çok Batı Suriye-Levantıne ve Anadolu platosunda görülüyor. Dikey, dikdörtgen yada oval olanlar daha çok Mezopotamya da, yatay fırınlar çok az çıkarılmakla birlikte çoğunlukla Güneydoğu Anadolu ve üst Xabur vadisinde bulunmuştur. Ancak aynı ateşleme tekniklerin aynı bölgede ve zaman diliminde kullanılması üstte bahsedilen kategorilerin yeniden gözden geçirilmesi ve ikna edici olası için daha çok arkelojik veriye ihtiyaç duyulmaktadır. İhtimaldir ki farklı ateşleme teknikleri aynı coğrafik ve zaman diliminde olmuştur. Çömlek ocaklarının nasıl bir evrim geçirdiği ve nasıl daha karmaşık bir hal aldığına dair bir fikir oluşturmak zordur. P.R.S Moorey’ye göre çömlek ocakları her zaman şartlara göre uyarlanmış mesela “açık” ve “ocak” şeklindeki yapılar yan yana aynı imalathanede bulunmuştur.
MÖ 2 yy Üst Mezopotamia da farklı ateşleme stratejileri ve çeşitli ocakları kullanılmıştır.
Sonuç olarak Barri ocaklarını esas alan bir kaç ön gözlem bizim bazi arkelojik yorumlar yapmamızı sağlıyacaktır. Kazı alanı bize MÖ 2 yy farklı ateşleme tekniklerinin ve ocak kalitesine dair sağlam bilgiler sağlamaktadır. Bu bilgi Üst Xabur vadisinde sosyo-ekonomik ve politik değişimlere paralel olarak çömlek üretiminde bazı değişimlerin yapıldığını gözlemlemize fırsat veriyor.
Eski Babyloyn-Mitannian döneminde Barri bölgesi G göstediğine göre ateşleme özelliklerinin yerel şartlara bağlantılı olduğunu ve o bölgedeki yerleşimlercilerin belirli bir zanaat çalışmasına göre gruplanmıştır. Burada çömlekçiler yerel çerçevede çalışmalara rağmen ihtimaldir ki toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için yüksek hacimde seramik üretip hatta dıştan gelen talepleri de karşıladılar. Buna karşın izole olan Orta Asuri dönemine dair bulunan P bölgesi daha mütevazi ve yerel ihtiyaçlara göre düzenlenmiş. Hangi faktörler bu iki dönem arasındaki farklı tipolojilerdeki ocak ve ateşleme tekniği doğurmuştur? Karmaşık ateş tesis etmek çömlek üretiminin organizyonuna ve nasıl bir çömlek üretildiğine bağlı olarak değişmiştir. Barri de bulgular Old Babiloyn-Mittani topluluklarının kalitesi ve çeşitliliği çömlekçilerin yetenekleri ve teknik bilgilerini ve aynı zamanda olağan üstü bir şekilde ateşi kontrol etmeleri süreçleri ortaya koyuyor.

Asurların MÖ 13 yüzyıldaki çömlekçilik üzerindeki etkileri çok önemlidir. Geleneksel ocakların yok olurken ve yeni ocak tekniklerinin geliştiği görülüyor. Asurilerin seramik koleksiyonları kalite olarak farklıdır: sade ve kullanılışlı şekillerinin yanında ve kaba imalat ve düşük kaliteli kil üretimleri ile bilinmektedir. LBA dönemideki yukarı akışkanlı fırın teknikleri ve toplumun ihtiyaçlarının karşılanması Asurili çömlekçiler tarafından eğitilmesi sonucu olmuştur.